„Vlasništvo je nepovredivo i sveto pravo. Niko ne može biti lišen svog prava osim ako iziskuju javne potrebe, ali u tom slučaju samo kada zakon to dopušta.“

Deklaracija o pravima čovjeka i građanina iz 1789. godine

Dugoročni cilj za Republiku Srpsku jeste da se pomogne ekonomski razvoj i dobro upravljanje putem ažuriranih, ispravnih i pouzdanih podataka i upisa o nepokretnostima.

Postojanje više evidencija na nepokretnostima i neažurnost stvorila je potrebu za uvođenje nove jedinstvene evidencije nepokretnosti i prava na njima, koja bi obuhvatila i prostornu i pravnu komponentu. Obzirom da je na snazi veći broj različitih evidencija o nepokretnostima, nastalih u različitim vremenskim periodima, zasnovanih na različitim premjerima, različite tačnosti i ažurnosti, Zakonom o premjeru i katastru Republike Srpske koji je objavljen u „Službenom glasniku Republike Srpske“, broj 6/12 od 26. januara 2012. godine, predviđeno je formiranje jedinstvene evidencije katastra nepokretnosti. U međuvremenu su dva puta izvršene izmjene i dopune navedenog zakona, koje su objavljene u „Službenom glasniku Republike Srpske“, br. 110/16 i 62/18.

Formiranje katastra nepokretnosti kao jedinstvene evidencije, sprovodi se kroz postupke izlaganja na javni uvid podataka o nepokretnostima i utvrđivanje prava na nepokretnostima i nosilaca tih prava. Katastar nepokretnosti osniva se prema podacima katastarskih evidencija zasnovanih na premjeru Gaus-Krigerovoj projekciji (tzv. novi premjer), zemljišne knjige, knjige uloženih ugovora o otkupu stambenih zgrada i stanova, knjige uloženih ugovora o prodaji poslovnih zgrada, poslovnih prostorija i garaža, te katastarskog i komasacionog premjera.

Postupak osnivanja katastra nepokretnosti započinje donošenjen odluke o osnivanju katastra nepokretnosti za određenu katastarsku opštinu. Odluku o osnivanju katastra nepokretnosti donosi Uprava.

Izlaganje podataka o nepokretnostima obavlja komisija za izlaganje na javni uvid podataka o nepokretnostima i utvrđivanje prava na nepokretnostima koju formira Uprava za jednu ili više katastarskih opština. Komisija na početku izlaganja objavljuje oglas o izlaganju kojim se oglašava postupak osnivanja katastra nepokretnosti i poziva nosioce stvarnih prava i treća zainteresovana lica da učestvuju u postupku osnivanja katastra nepokretnosti.

Učešćem nosilaca prava na nepokretnostima u postupku osnivanja katastra nepokretnosti omogućava da se u novu, jedinstvenu, evidenciju upišu tačni podaci o nepokretnostima, čime im se osigurava zaštita njihovih prava na nepokretnostima.

Postupak osnivanja katastra nepokretnosti završava se donošenjem rješenja o potvrđivanju katastra nepokretnosti i objavom u Službenom glasniku Republike Srpske. Protekom osam dana od dana objave u Službenom glasniku Republike Srpske katastar nepokretnosti postaje službena evidencija o nepokretnostima, dok se sve ostale evidencije za koje je osnovan katastar nepokretnosti stavljaju van službene upotrebe.

Osnivanjem katastra nepokretnosti omogućava se nesmetan promet nepokretnosti i sigurnost u pravnom prometu. Konačnim rješavanjem imovinsko-pravnih odnosa rješavaju se konflikti između javnog i privatnog sektora oko nepokretnosti, smanjuje se broj dugogodišnjih imovinsko-pravnih i sudskih procesa u dokazivanju prava vlasništva na atraktivnim gradskim i drugim lokacijama, obezbjeđuje se pravna sigurnost i pouzdanje u evidencije nepokretnosti. Pristup, upravljanje i kontrola sa podacima na nepokretnostima je u mnogome olakšan. Katastar nepokretnosti služi kao osnova za utvrđivanje i obračun tržišnih vrijednosti nepokretnosti, ostvarivanje pretpostavki za obračun poreza na nepokretnostima. Osnivanjem katastra nepokretnosti vrijednost imovine raste. Rješavanjem imovinskih odnosa povećava se broj legalizovanih bespravno sagrađenih objekata. Osnivanje katastra nepokretnosti služi i za poboljšanje usluga i djelokruga rada mnogih drugih društvenih djelatnosti koje koriste podatke o nepokretnostima kao što je poljoprivreda, vodoprivreda, šumarstvo, elektroprivreda, rudarstvo, saobraćaj, zaštita životne sredine, prostorno planiranje i slično.

Osnivanje katastra nepokretnosti vrši se kontinuirano na cijeloj teritoriji Republike Srpske, u skladu sa petogodišnjim srednjoročnim programom, kao i planom poslova premjera i osnivanja katastra nepokretnosti koji donosi Vlada Republike Srpske na godišnjem nivou.